مصاحبه‌‌گر: مهیندخت مصباح
دويچه وله : ایران پس از چین، دومین مقام جهانی را در اجرای مجازات اعدام دارد. در میان ۳۵۵ مورد اعدام سال گذشته در ایران، شماری نوجوان زیر ۱۸ سال نیز دیده می‌شوند. قرار است روز یکشنبه ۶ مرداد نیز سی نفردیگر به دار آویخته شوند. آیا با از میان بردن مجرم، ریشه‌های جرم نیز از میان برداشته می‌شوند؟
محمد مصطفایی، وکیل پرونده متهمان و مجرمان نوجوان، در گفت‌وگو با دویچه‌وله، ضمن اعلام نجات سعید جزی از خطر اعدام، به تنگناهای حقوقی موجود در قوه قضاییه اشاره می‌کند و از بی‌ثمر بودن مجازات اعدام در مواجهه با جرایم رو به رشد می‌گوید.
دویچه وله: سوال اول در باره افزایش شمار اعدام‌ها در ایران است. به نظر شما دستگاه قضایی چه سودی از محاکمه‌های سریع و محو مجرم می‌برد؟
محمد مصطفایی: به نظر من لازم است قوه قضاییه در درجه اول ارزیابی کند که آیا با اعدام‌های مضاعف در حال انجام، جلوی جرایم گرفته شده؟ آیا
اعدام از وقوع جرم در کشور ما یشگیری کرده؟ ما می‌بینیم هر روز بر تعداد قتل‌ها و جرایم افزوده می‌شود. تعداد کسانی که در کار قاچاق و بزهکاری‌های مختلف هستند، رو به افزایش است. به نظر من این اعدام‌ها سودی برای جامعه ندارند و به ضرر قوه قضاییه هستند. با این اعدام‌ها چهره ایران بسیار خشن جلوه‌گر می‌شود. باید ریشه‌های وقوع جرم را پیدا کرد. این‌که ناگهان اعلام کنند که ۳۰ نفر قرارست اعدام شوند و نوعی وحشت در میان مردم ایجاد کنند، این باعث تسکین درد و کاهش جرایم در کشور ما نمی‌شود.
اشاره کردید به اعلام اعدام سی نفر. اطلاع دارید که جرایم این عده چه بوده؟
آنگونه که من خبردار شده‌ام، اینها افراد خاصی هستند و عنوان اشرار را به آنها داده‌اند. تاریخ اعدام این سی نفرهم به روال عادی نیست. معمولا چهارشنبه آخر هر ماه، دادسرای جنایی تهران اعدام‌ها را اجرا می‌کند، اما اینها قرارست روز یکشنبه اعدام شوند. اینها کسانی هستند که یا در دادگاه‌های انقلاب محاکمه شده‌اند یا در دادگاه‌های ویژه جرایم خاص.
سازمان‌های حقوق بشری ایران و عربستان را به نقض آشکار حقوق کودکان و اعدام آنها متهم کرده‌اند. آیا شما بیلانی از نوجوانان در انتظار اعدام در ایران دارید؟
امسال یکنفر به نام آقای حسن‌زاده در سنندج در سن ۱۶ سال و یازده ماهگی اعدام شد. اخیرا هم شنیده‌ام که دو سه نفر زیر هجده سال اعدام شده‌اند اما من اطلاع دقیقی از نام و اتهام آنها ندارم و به صورت رسمی این خبرها اعلام نشده‌اند. کسانی که در حال حاضر در انتظار اعدام هستند، بهنام زارع، بهنود شجاعی، سعید جزی و محمد فدایی هستند. در مورد سعید جزی توانستیم رضایت خانواده مقتول را بگیریم و احیانا ایشان به زودی آزاد می‌شود. در مورد سه نفر بقیه، آقای شاهرودی رییس قوه قضاییه، اذن اعدام داده‌اند و اگر اولیای دم رضایت ندهند، اینها به زودی اعدام خواهند شد.
چگونه توانستید رضایت خانواده مقتول را برای نجات سعید جزی بگیرید؟
از چند ماه پیش، افراد خیر و گروه‌های مختلف به منزل خانواده مقتول می‌رفتند و آنها بالاخره رضایت دادند. مراسمی در روستایی در شهرستان ایلام برگزار شد به نام
“خون‌بس”. در آنجا چند نفر از معتمدین سخنرانی کردند و در نهایت اولیای دم اعلام کردند که از اعدام سعید جزی گذشت می‌کنند. امروز صبح هم به دفترخانه اسناد رسمی رفته‌اند و به صورت کتبی و رسمی، گذشت خود را ثبت کردند. فکر کنم اگر مانعی نباشد، تا چند روز دیگر سعید جزی از زندان آزاد بشود.
از اصطلاح “خون‌بس” استفاده کردید. آیا خون‌بها و دیه هم پرداخت شد؟
خانواده موکل من مقداری پرداخت کردند ولی ما نمی‌خواهیم این مبلغ جایی اعلام شود.
منظور این بود که برای جلب رضایت خانواده‌ها، حتما نباید دیه هم پرداخت شود؟
بستگی دارد به این‌که خانواده مقتول دیه‌ای را قبول بکنند یا خیر. طبق قانون، اولیای دم می‌توانند دیه کمتر یا بیشتری تقاضا کنند و این یک توافق میان دو خانواده است. من توصیه می‌کنم که اولیای دم، هنگام درخواست دیه، موقعیت خانواده قاتل را در نظر بگیرند. در پرونده سعید جزی، خانواده مقتول، انسان‌های بسیار شریف و باگذشتی بودند. آن مبلغی را که موکل من اعلام کرده بود، دریافت کرده و رضایت دادند. فکر کنم این خانواده به دلیل گذشت و بزرگواری‌شان، حتی اگر پولی دریافت نمی‌کردند، باز هم رضایت می‌دادند.
الان در خبرها هست که ۸ زن و ۱ مرد در انتظار اجرای حکم سنگسار هستند. این احکام کجا صادر می‌شوند؟ ظاهرا در تهران و شهرهای بزرگ، از حکم سنگسار ابا دارند…
چنین نیست. محاکم در مورد صدور احکام سنگسار هیچ ابایی ندارند. تنها در اجرا است که قوه قضاییه با مشکل مواجه است. هر سنگساری که انجام می‌شود، اعتراض‌‌های بین‌المللی را در پی دارد. گرچه چند سال قبل آقای شاهرودی اعلام کردند که سنگسار متوقف شده اما در حال حاضر احکام سنگسار صادر می‌شوند و ترس وکلای محکومین سنگسار و فعالان حقوق بشراینست که با وجود این دستور، این حکم‌ها همانند مورد جعفر کیانی اجرا شوند.
برای جلوگیری از اجرای احکام صادر شده چه می‌‌توانید بکنید؟
وکلا می‌کوشند ایرادهای پرونده‌ها را به مسئولان اعلام کنند. تلاش دیگر آنها اینست که از مسئولان عفو متهمان را درخواست کنند. رییس قوه قضاییه با پیشنهاد به رهبری می‌تواند عفو متهم را خواستار شود. بزرگترین خواسته این وکلا اما اینست که اساسا مجازات خشن سنگسار را از قوانین موجود حذف کنند.